We kunnen meer en beter als we het samen doen. Dat is nodig, want de hoeveelheid plastic afval neemt de komende tien jaar toe met maar liefst twintig procent. De hoogste tijd dus om een volgende stap te zetten, vindt Merijn Tinga, Plastic Soup Surfer.

Wicked problem

“Plastic is een wicked problem. Als er één oplossing zou zijn om ervan af te komen, dan was dat al lang gebeurd. Maar er spelen veel belangen mee. Plastic is bovendien een filosofisch probleem. We vechten tegen het onrecht dat vervuiling heet. Omdat we daarmee beslag leggen op de natuur én op de toekomst. We vechten dus ook voor gerechtigheid.

Handelingsperspectief

Het bewustzijn groeit dat er iets moet veranderen. Maar bewustwording is bullshit als er geen handelingsperspectief tegenover staat. Daarom is het tijd om - vier jaar na de vorige Plastic Avengers Conferentie - een stap voorwaarts te maken. Om met ruim 110 specialisten op het gebied van plastic afvalbestrijding (activisten, beleidsmakers, bedrijven en verpakkers) af te spreken wat we meer en beter kunnen doen dan we al deden: Samen, slimmer, slagvaardiger!”

'Jullie spelen een cruciale rol'

Ook Eurocommissaris Frans Timmermans vindt dat er nieuwe actie nodig is om onze omgang met plastic te veranderen. Bij de start van de Plastic Avengers Conferentie 2023, op 14 april in Zandvoort, gaf hij de deelnemers een stimulerende boodschap mee: "Jullie spelen een cruciale, onmisbare rol."

Tien jaar geleden dacht Zwerfinator Dirk Groot nog dat hij en andere Avengers louter bezig waren met symptoombestrijding. Inmiddels weet hij wel beter: 'Power to the Pickers'.

Grote vooruitgang

“Als ik tien jaar terug met mijn grijper ergens afval raapte, dan kwam dat vanzelf in de lokale krant terecht. Tegenwoordig moet je iets organiseren om de krant in te komen. Die emancipatie alleen al is een grote vooruitgang. In die tijd riep ik dat rapen nuttig en nodig was. Maar dat het vooral een vorm van symptoombestrijding is. Een kwestie van dweilen met de kraan open. Dat wil ik rectificeren. Het helpt namelijk ontzettend.”

Drankflessen

“Bijna de helft van het afval dat ik vond, bestond uit drankverpakkingen. Vanuit andere landen wisten we dat statiegeld goed werkte. We bundelden onze vondsten, en overhandigden dat in een petitie aan de Tweede Kamer. Het besluit viel: er kwam statiegeld op plastic flessen. Ook dat heeft heel erg geholpen. Ik vind nu 70 procent minder plastic flessen.”

Invloed

“We hebben de hoeveelheid zwerfaval enorm terug weten te brengen. Dat is hartstikke mooi, daar zijn we trots op. Wat wij doen, sijpelt de Tweede Kamer en het bedrijfsleven in. We boeken concrete resultaten. Snoepfabrikanten kiezen vaker voor biologisch afbreekbare wikkels. Kindervuurwerk is nagenoeg plasticvrij. Waterballonnen worden steeds schaarser. Opruimen is de mooiste manier van actievoeren. Samen beïnvloeden we de politiek. Met de Plastic Soup Surfer sluiten we convenanten met fabrikanten. We voorkomen afval. Power to the pickers. Onze impact is gigantisch.”

McDonald’s gaat statiegeld berekenen op herbruikbare bekers. De fastfoodketen heeft 262 restaurants in ons land, die wekelijks door 3,2 miljoen mensen worden bezocht. “Door voor hergebruik te kiezen, gaan we een grote praktische uitdaging aan”, stelt Jerôme de la Chambre, manager Sustainability bij McDonald’s.

“Statiegeld zorgt voor minder zwerfafval. Er is echter vanuit de SUPD-wetgeving geen verplichting om het te heffen. En het bespaart ons heel veel werk als we er niet voor kiezen. Toch doen we dat wel. De wereld van morgen gaat ons aan het hart.’’

Milieu-impact

“Er is veel onderzoek gedaan naar de milieu-impact van wassen versus recycling. Hierbij zijn het aantal wascycli en de onderliggende aannames over waterverbruik en energiemix doorslaggevend. Wil je een beker 25 keer wassen en hergebruiken, dan zal steeds minimaal 95 procent van de bekers moeten terugkomen. Dat is niet eenvoudig, we staan voor een grote uitdaging.’’

Centraal wassen

“In onze restaurants wassen kost waarschijnlijk meer water en zeep dan wanneer we het centraal doen, maar centraal wassen kost weer extra vervoersbewegingen. Eenmaal buiten het restaurant weten we niet wat er met onze bekers gebeurt. Ze kunnen als drinkmok dienen, pennenbakje, maar ook als kwastenbeker. Door onze bekers op een externe locatie te wassen kunnen we gebruik maken van een robuust en gecontroleerd wasproces. Zo’n proces is nodig om aan alle hygiëne- en voedselveiligheids-eisen te voldoen.’’

Waardetransport

“Statiegeld vereist een goede infrastructuur. Wanneer de consument een beker mee naar huis neemt, kan het zo zijn dat de beker in een ander restaurant weer wordt ingeleverd. Dit vraagt om een nieuwe financiële logistiek. Dat geldt ook voor het vervoer. Om het aantal transportbewegingen te beperken worden de bekers in kratten gestapeld. Vervoer je veel van die kratten tegelijkertijd, dan vindt er eigenlijk een soort waardetransport plaats. Ook daar moeten we over nadenken.’’

Van twintig naar zeven

“Niet alleen hergebruik, ook recyclen is een randvoorwaarde voor de wereld van morgen. Op dit moment gaan er twintig verschillende verpakkingsmaterialen naar onze restaurants, waaronder papier, verschillende plastics en kunststoffen. Twintig is te veel. Om ons afval goed te kunnen scheiden willen we naar zeven verschillende stromen toe. Om dat te kunnen realiseren zijn we op dit moment in gesprek met onze leveranciers.’’

“In 2018 hoorde ik dat, op twee plekken na, alle wereldzeeën microplastics bevatten. Ineens werd de impact me daarvan duidelijk. Er is geen ontsnappen aan. Of je wilt of niet, je zult microplastics binnenkrijgen. De impact daarvan voor mijn kinderen, voor alle leven op deze aarde, daar durf ik niet eens aan te denken. Per toeval heb ik mij gestort op het peukenprobleem. Ik raap peuken en inspireer mensen hetzelfde te doen. Ik organiseer met het Plastic Peukencollectief de Nationale Plastic Peukmeuk en de Global Plastic Buttsmut en zet in samenwerking met GoClean de overheid aan tot actie.”

Vraag 110 Plastic Avengers om een paar uur lang ideeën te bedenken in hun strijd tegen vervuiling door wegwerpplastic, en de creatieve ideeën buitelen vanzelf over elkaar. Van de Grote Online Wegwerpshow tot Nationale Berm-oogstdag. Dit zijn de resultaten van PAC2023.

Meldlijn 1-1-GROEN

Je hebt groen, en je hebt groen. Maar wanneer is groen groen, en wanneer is het fake? We gaan daarvoor de meldlijn 1-1-GROEN starten. Een waakhond waar jij jouw vraag kunt stellen en waar een onafhankelijke organisatie mee aan de slag gaat. De resultaten worden vastgelegd en teruggelegd naar een breder kanaal, bijvoorbeeld brancheorganisaties. Op die manier worden ze landelijk gedragen en vinden ze hun weg in de media. Net als ingeburgerde autoriteiten voor financiële controle en mediacontrole, kan 1-1-GROEN een autoriteit worden voor greenwashing.

Piep-app

Langs rivieren vinden we veel piepschuim. Piepschuim is een grote ergernis. Het is licht en verspreidt zich snel. Daarom ontwikkelen we de piep-app. Piepschuim ontstaat veel op bouwplaatsen en bedrijventerreinen. Via de piep-app kunnen foto’s van het piepschuim worden gemaakt en kan de omgeving worden gemonitord. We ontwikkelen positieve feedback voor omwonenden en de bedrijven die in actie moeten komen. Op die manier kunnen we de piepschuimketen sluiten.

Holle Bolle sortering

Hoe kunnen we zwerfafval beter recyclen? Bijvoorbeeld door het ontwerp voor inzamelunits beter te maken. De oplossing staat al decennialang op De Efteling. Want wie is er niet groot geworden met Holle Bolle Gijs, zijn ‘Papier hier’ en het ‘Dank je wel’ als je er daadwerkelijk iets in stopte. Op pretparken kunnen we eenvoudig zes verzamelunits naast elkaar plaatsten. De brenger van afval wordt, zodra er iets in een unit wordt gedeponeerd, beloond met weetjes over het recycleproces. Ook de kwaliteit van het recyclaat gaat met zo'n Holle Bolle sortering omhoog.

Heel Holland Herpakt

We ontwikkelen een pakkend tv-format: ‘Heel Holland Herpakt’. Vier gezinnen gaan met elkaar de strijd aan om zo weinig mogelijk afval te produceren. Wekelijks krijgen zij opdrachten als zelf shampoo maken. En elke week is er een thuischallenge. Uiteindelijk wordt via een grote finale bekend wie Zero Waste Gezin van 2023 wordt. Qua financiering kloppen we uiteraard ook aan bij leveranciers van herbruikbare verpakkingen.

Zandloper vol microplastics

Dat microplastics niet zichtbaar zijn is een groot probleem. Wat nou als we dat visualiseren en in een doorzichtige zandloper stoppen? Die zandloper staat symbool voor de urgentie. Wanneer we hem omdraaien, zien we het plastic op de aarde neerdwarrelen. Duidelijke communicatie zorgt vervolgens voor de broodnodige call-to-action. Zo’n zandloper is een eyecatcher die veel impact kan hebben.

Nationale Berm-oogstdag

Jaarlijks, ongeveer een week voor het maaiseizoen, gaan we overal in het land zwerfafval uit onze bermen oogsten. En we maken daar dan gelijk een Nationale Feestdag van. Een dag waarop iedereen vrij is. Scheelt in de CO2 uitstoot. Maar ook zorgt zo’n jaarlijkse actie voor meer awareness, minder dode dieren en meer biodiversiteit.

Grote Online Wegwerpshow

In een Grote Online Wegwerpshow gaan groepen BN’ers met elkaar de strijd aan tegen wegwerpplastic. BN’ers uit alle windrichtingen doen mee. Zodat zoveel mogelijk kijkers zich met hen kunnen identificeren. Het doel: bewustzijn creëren en uiteindelijk een significante afname van wegwerpplastis. Inclusief oproepen tot publieksacties. Bijvoorbeeld om het plastic wat om jouw komkommer zit in de supermarkt achter te laten.

Beestachtig verpakken

Beestachtig verpakken: dat is wat we aan de voorkant kunnen doen. Beestachtige verpakkingen zijn diervriendelijk. Hoe mooi is het als een dier de verpakking kan opeten? Of als het vanzelf in de natuur oplost? Beestachtig mooi. Wij willen ervoor zorgen dat verpakking van het begin tot het eind een beestachtige route gaat afleggen.

3 + 3 = 9

Dit is een mooie variant op de zin: 3 x 3 = 6 van Pipi Langkous. Voor dit idee koppelen we Pipi’s avontuurlijkheid aan collectiviteit. Ofwel: we gaan samen avontuurlijk op pad om afval te rapen. En dat doen we via wandelroutes waar we onderweg ook van alles kunnen beleven of een gratis kopje koffie kunnen krijgen. De wandeltochten worden georganiseerd rondom traditionele hotspots waar veel afval gevonden wordt.

“Als strandondernemer verkoop ik niet alleen koffie en thee, maar ook een strandervaring. Zoals tuinders hun akker verzorgen, moeten wij, strandondernemers het strand verzorgen. Daar past geen wegwerpafval bij. Melkcupjes, honingzakjes en verpakte koekjes; we kunnen ook best zonder. Regelgeving is onvermijdelijk, vroeg of laat moet iedere ondernemer eraan geloven. Mijn advies: wacht daar niet op en koester ons strand. Neem je verantwoordelijkheid en neem het heft in eigen handen. Dan maak je bovendien een goede beurt bij jouw klanten en bespaar je jezelf een hoop kosten.”

“Juist nu Big Oil door de energietransitie een einde ziet komen aan haar handel in fossiele brandstoffen en op zoek gaat naar andere toepassingen voor hun olie, is het van belang dat we van onderop onze stem laten horen aan de industrie en politiek. Dat we duidelijk maken dat meer plastic produceren en gebruiken geen goed idee is. Zo heb ik een motie ontwikkeld voor gemeenten waarmee zij alleen nog vergunningen voor vuurwerkevenementen afgeven als deze plasticvrij zijn. Op naar een knalplasticvrij Nederland! Als je met goed onderbouwde argumenten komt luisteren ze ook nog. ”

Een bedrag van 2023 euro: dat is gewonnen door initiatiefnemers van de app Impackt. Tijdens de Plastic Avengers Conferentie in Zandvoort, op 14 april, gaven drie finalisten een pitch, waarna het publiek besliste welk plan de winnaar is van de Spronckprijs 2023. De prijs bestaat uit een geldbedrag van 2023 euro als bijdrage in de projectkosten.

Impackt

Impackt maakt statiegeld heffen makkelijk en leuk. In de App vind je alle campagnes die jouw favoriete merken hebben opgezet om recycling te belonen. Je kunt bovendien punten verdienen voor elke verpakking die je inlevert en unieke kortingen krijgen. Zo regelt Impackt de recycling!

Meer weten? Bekijk deze video
impackt.app

Naast de prijzen

Twee andere finalisten grepen net naast de prijzen: het plan van Zwerfie Rotterdam voor een innovatieve kaderand die plastic afvangt en vasthoudt, en BO1, de robothond van Alex van Eck die gespecialiseerd is in het zoeken naar sigarettenpeuken.

"Als geoloog probeer ik me wel eens voor te stellen hoe de aarde er over miljoenen jaren uitziet. Dan zie ik in de aardlagen van nu een haarscherpe overgang naar afzettingen met plastic zwerfvuil, van verpakkingen tot microplastics uit cosmetica. Het is net zo’n scherpe grens als 65 miljoen jaar geleden, toen er een meteoriet op de aarde insloeg. De dino’s hebben de inslag niet overleefd, maar over onze tijd ben ik optimistisch. We zijn ons steeds meer bewust van de gevaren van plastic zwerfvuil en kunnen het tij nog keren. Daarom doe ik graag mee met de Plastic Avengers."

“Plastic was een geweldige uitvinding in de jaren vijftig, maar we hebben ons nooit beseft dat dit vijftig jaar later zo’n groot probleem zou opleveren. We gebruiken het in vele gevallen verkeerd en er is geen goed afvalsysteem. Die strijd moet nu gevoerd worden. Anders bestaan de planeet en onze oceanen straks uit meer plastic dan vis of mensen. Wij helpen bedrijven met het verminderen van kunststof materiaal, de transitie naar andere materialen of naar roteer systemen. We want to be part of the solution, not the pollution. We are Now New Next."

Negen concrete ideeën om vervuiling door wegwerkplastic terug te dringen: dat is het resultaat van de Plastic Avengers Conferentie 2023 in Zandvoort. Plastic Soup Surfer Merijn Tinga is er blij mee.

“Tijdens deze conferentie hebben we samen leuke en inspirerende ideeën bedacht om aan de slag te gaan. Zaak is nu dat we deze ideeën concreter gaan maken. Want die focus op dit probleem is echt keihard nodig. Nu en in de toekomst.”

“Afvalvrij leven: het kan. Door minder te kopen bijvoorbeeld, waardoor we als samenleving minder gaan produceren. En door minder weg te gooien. Bedenk: alles wat je koopt wordt ooit afval. Het helpt bijvoorbeeld om vaker je spullen te kopen op de markt, om producten zelf te maken, een moestuin te nemen en geen make-up te gebruiken. Mijn ervaring is: oplossingen om afvalvrij (Zero Waste) te leven blijken vaak simpel, goedkoper én gezonder. Het levert echt minder afval op. En ik hou ook nog eens geld over.”

Dit swipezine over de Plastic Avengers Conferentie 2023 is gemaakt door een mediateam van On the Spot

On the Spot is een samenwerkingsverband van 24 zelfstandige communicatieprofessionals uit Leiden en omgeving. In wisselende samenstellingen doen wij in mediateams ‘op maat’ verslag van evenementen en congressen in de publieke sector.

Redactiecoördinatie: Eric Went
Teksten: Jos van Duinen en Eric Went
Fotografie: Patrice Börger en Marjolein Vinkenoog
Vormgeving en techniek: Loek Weijts