Inhoud 4
Voorwoord
5x Inspiratie
Fakkeldragers
In de backpack
Onze kernbegrippen
Reisimpressies
Op weg!
Zo gaan we verder
“Weet je het nog? Die regenachtige dag? In het Amsterdamse Bos? De teamspirit, de inspirerende sprekers, de boeiende sessies met verrassende perspectieven, hoe we met elkaar in gesprek gingen? Hoe we samen daarna fysiek en mentaal op pad gingen, om ingrediënten bij elkaar te sprokkelen voor ons onderwijs van de toekomst?
Het lijkt alweer een hele tijd terug, die symbolische start op 31 maart. Er is ook zo veel gebeurd in de tussentijd. Mooie samenkomsten, netwerkbijeenkomsten, directie-overleggen, nieuwe inzichten, inspiratie, discussies, de afronding van opleidingen, afscheid nemen, mensen verwelkomen, jubilea. En we hebben onszelf ook nog regelmatig de wondervraag gesteld. Te veel bijna om op te noemen. Maar sta er even bij stil.
In de komende weken ronden we het schooljaar af. Altijd een hectische tijd. Daarna is er ook echt even rust. Tijd voor een reflectiemoment. Waarbij ik je vooral wil uitdagen het mooie te zien, je trots te voelen en te proosten op de mooie dingen die we de afgelopen tijd samen hebben gedaan. Tijd om te vieren. Want ook dat mag.
Wij gaan je nog een keer voeden met een soort bloemlezing van de opbrengsten van het proces tot nu toe. Een soort ‘best of’. Na de zomer spreken we elkaar weer.”
Haico van Velzen
Directeur Bestuurder Amstelwijs
Beluister hier de podcast van Jan Jaap Hubeek in gesprek met Haico van Velzen over de expeditie van Amstelwijs.
Afgelopen maanden zijn we met elkaar op zoek gegaan naar bouwstenen voor ons onderwijs van morgen. Onderweg kwamen we in aanraking met verrassende perspectieven, wijze levenslessen, confronterende uitspraken en bruikbare tips. Wat zijn we zoal tegengekomen? Een bloemlezing.
1. ‘Pedagogiek vóór didactiek’
“Alle woorden die we tegen de kinderen zeggen, zijn van klei. Ze vallen in een denkbeeldig emmertje in hun achterhoofd. Leraren zijn de koninklijke klei-leveranciers in het leven van kinderen. De ervaringen van jonge kinderen wegen zwaar in hun ontwikkeling. Daarom is pedagogiek zo belangrijk. Via pedagogiek ontstaat vertrouwen bij de leerling, én ruimte voor didactiek.”
Steven Pont, ontwikkelingspsycholoog en systeemtherapeut
2. ‘Meer ruimte voor spelen’
“Ga eens terug naar je mooiste jeugdherinnering. Grote kans dat ouders daarin ontbreken, dat er geen element van afrekening in zit en dat het vaak een beetje spannend is. De herinnering is leuk, omdat je niet hoefde te presteren, maar jezelf kon ontdekken en grenzen verleggen. Een kind dat niet heeft kunnen spelen, blijft angstig en weet niet goed hoe het in een groep moet acteren.”
Rob Martens, hoogleraar onderwijswetenschappen
3. ‘Het systeem, dat zijn wij allemaal’
“Kunnen we het ook anders doen? Ja. We hebben steeds meer door dat we onderdeel zijn van de natuur. Wanneer we de maatschappij als een levend ecosysteem zien, kunnen we de school dan ook meer zo zien? Wat is dan de bedoeling van educatie? Je komt dan snel op: leren ontdekken wie je bent, samen het leven leren en verantwoordelijkheid nemen voor je eigen leven en de samenleving. Je kunt zeggen dat ‘het systeem’ je tegenhoudt om dit te realiseren. Maar het systeem, dat zijn wij allemaal.”
Claire Boonstra, Operation Education
4. ‘Jullie zijn de experts’
“Het de hoogste tijd dat toetsen in handen komen van professionals. En dat die professionals de leerkrachten zijn. Nogmaals, jullie zijn de experts. Gebruik toetsen zoals artsen lab-uitslagen gebruiken om een diagnose te stellen. In het belang van de patiënt, in jullie geval het kind. Op basis van de diagnose kunnen keuzes gemaakt worden die het kind verder helpen in zijn ontwikkeling. Waarbij het belangrijk is jezelf steeds af te blijven vragen wat het doel is.”
Karen Heij, onderwijsdeskundige
5. ‘Wat is het geheim van een gelukkig leven?’
“Waarom zitten we hier? Om gelukkig te zijn. We leven maar één keer, dus moeten we ervan genieten. We moeten leren wat het geheim van een gelukkig leven is.” Typerende woorden van Toshinō Kanamori, leraar, filosoof en cultuurhistorisch vrijdenker. In zijn klas geeft hij zijn leerlingen waardevolle levenslessen mee. Zo moedigt hij kinderen aan plezier te hebben. Ook vertelt hij dat zij zowel hun eigen sterke kanten als die van hun vrienden moeten bevestigen. Doel is uiteindelijk een klas te creëren waar kinderen een sterke emotionele band hebben met elkaar.
Hoe ziet het onderwijs er over vijf jaar uit op jouw school? En welke rol heb jij daarin? Het woord is aan fakkeldragers Martijn van Hees en Neal Kaas.
Martijn van Hees, leerkracht Jan Hekmanschool:
‘Geen rapporten maar portfolio’s’
“Cognitief heeft plaatsgemaakt voor thematisch. We nemen afstand van beoordelingen met cijfers, en gaan op zoek naar een meetinstrument dat op het leer- en ontwikkelproces is gericht. We werken niet met rapporten, maar met portfolio’s. We werken groep-doorbrekend met taal en rekenen, en weten dat de andere vakken minstens net zo belangrijk zijn. De toekomst vraagt om verandering. Ik ga me daar de komende jaren hard voor maken. En dan vind ik het niet erg om fouten te maken. Ook daar leer ik van. En misschien heb ik dan wel een eigen school. Waarin we niet alleen de kinderen, maar ook elkaar in onze kracht kunnen zetten. Er zijn veel gepassioneerde collega’s binnen Amstelwijs. We kunnen veel van elkaar leren. En heel veel bereiken. Daar ga ik werk van maken.”
Neal Kaas, gymdocent MKC Mio Mondo:
‘Ruimte geven en krijgen’
“Ik ben nu twintig jaar gymdocent. Ik zie steeds meer van het bewegen terug in de school. Bewegingsonderwijs biedt veel meer aanknopingspunten en mogelijkheden dan ik aanvankelijk dacht. Je kunt bewegen met taal en rekenen. Kinderen bewegen sociaal en emotioneel. Ruimte geven en krijgen is ook bewegen. Ik zie dat allemaal terug in de gymzaal. Er gebeurt meer op school dan je vanuit je stoel kunt overzien. Mijn ambitie is om vanuit het vakonderwijs kleur te geven aan de school. De komende jaren wil ik mij inzetten om vakleerkrachten uit hun schaduw te trekken, en een stem te geven in Amstelwijs. Samen kunnen we Amstelwijs kleuren en dynamischer maken.”
Fakkeldragers halen oogst op
'Er is een wonder gebeurd, alles is zoals het moet zijn. Hoe ziet jouw onderwijs er dan uit?' Die vraag stelden de fakkeldragers aan leerlingen en leraren op hun scholen. De opbrengst is groot. Een greep uit de aangedragen antwoorden.
- Kinderen moeten te veel. En weten vaak niet waarom. Ook leraren moeten te veel. Kinderen vragen om meer ruimte om te ontdekken waar ze goed in zijn. Leraren vragen ruimte om te doen waar ze goed in zijn.
- Veel collega’s vinden ons onderwijs te rigide. Te ingekaderd. Te georganiseerd. Er is vraag om meer aandacht voor heterogeniteit. We moeten de muren, de klaslokalen loslaten. We kunnen ook spelenderwijs lesgeven. En dat buiten doen. Kinderen denken daar net zo over. Ze zijn avontuurlijk en willen die klas uit. En ook leraren hebben die ruimte nodig. Door te spelen durven ze fouten te maken waar ze van kunnen leren.
- Leraren moeten meer eigenaarschap krijgen en verantwoordelijkheden nemen.
- Die toetsen, dat is vooral ons eigen probleem. Wij zijn het, die de druk erop leggen. Kinderen roepen niet dat ze niet getoetst willen worden, maar vragen of we er iets relaxter over willen doen. Of we het niet zo heilig willen maken. Ze komen aan de voorkant met een boodschap die een schat aan informatie bevat: Toetsen mag, maar dan wel om de kinderen te kunnen volgen en ons onderwijsaanbod aan te passen. Daarbij moeten we niet omgaan met de verschillen, maar uitgaan van de verschillen.
- Kinderen vragen om veiligheid en vertrouwen. Dat ze durven vragen wat ze willen vragen. Door ze te laten zijn wie ze zijn en echt naar ze te luisteren, voelen ze zich thuis en kunnen we dit creëren.
- Kinderen vragen om meer huiswerk. Om meer begeleiding en hulp. Omdat ze die thuis niet altijd kunnen krijgen.
- Inclusief onderwijs staat hoog op de agenda. Er moet een herdefiniëring van het openbaar onderwijs komen.
- We willen meer mogelijkheden voor vakmensen zonder lerarenopleiding naast de leerkracht.
- Kinderen willen meer samen doen. Meer timmeren en bouwen.
- We willen niet met rapporten werken maar met portfolio’s. We willen groep-doorbroken werken.
- Een brede ontwikkeling is belangrijk, maar basisvaardigheden horen daar zeker ook bij.
- Het snackbarmodel wordt vaak genoemd. Presenteer onderdelen uit jouw curriculum op een muur, en laat de leerling de keuze maken.
Fakkeldragers blijven actief
‘We kunnen nog meer van elkaar leren’
Tijdens de laatste bijeenkomst van de fakkeldragers, op 30 juni, is afgesproken dat zij elkaar blijven zien. “Ik heb ontzettend veel opgehaald en geleerd. En dat wil ik graag blíjven doen. We kunnen nog veel meer van elkaar leren. Met de volgende fase voor de deur is het belangrijk om elkaar blijven inspireren en elkaar op de hoogte te houden. Zodat we waar nodig kunnen bijsturen, of ruimte kunnen maken voor nieuwe ideeën”, aldus fakkeldrager Martijn.
Hij kreeg direct bijval. “We kunnen elkaar inhoudelijk helpen. Zodat niet iedere school het wiel zelf uitvindt. De ene school is verder in thematisch onderwijs, de ander is gespecialiseerd in gedrag.” En: “Er is een enorme verbinding. Laten we elkaar blijven bevragen, als in een professionele leergemeenschap. Het is mooi van en met elkaar te leren.”
Vrijwel unaniem is daarom besloten de fakkels brandend te houden. Hoe dat er precies uit gaat zien is nog niet duidelijk. Afgesproken is al wel dat de fakkeldragers elkaar komend schooljaar meerdere keren gaan ontmoeten.
Op vakantie? Leesvoer mee!
De zomervakantie breekt aan. Tijd voor rust, ruimte en nieuwe inspiratie. Vier inspirerende boeken kunnen jou daarbij helpen. Drie zitten er in de backpack die elke school van Amstelwijs heeft meegekregen na onze expeditie in het Amsterdamse Bos. De vierde is een bonustip.
1. Het Onderwijsvragenboek
Het Onderwijsvragenboek is een onderzoek naar ‘het waarom’ in onderwijs, naar de historische achtergrond, naar de voordelen, de nadelen en de mogelijke alternatieven.
Volgens de makers geven de inzichten in dit boek duiding, context en taal aan het onderbuikgevoel dat bij veel mensen leeft: is dit onderwijssysteem nog wel het juiste? Past het nog wel bij deze tijd? Kán en mág het ook anders?
2. We moeten spelen
We moeten spelen: dat stelt Rob Martens in zijn gelijknamige boek. In zijn boek verkent hij voorbeelden, ontsluiert kenmerken van spelen en boort evolutionair-psychologische en pedagogische lagen aan. Daarbij lanceert hij de stelling dat spelen een essentiële kwaliteit van ons mens-zijn is, van het leren kennen van onszelf, de ander én de wereld.
3. Levenslessen van meester Kanamori
Het boek ‘Levenslessen van meester Kanamori’ beschrijft de context en achtergrond van waaruit de Japanse leraar Toshirõ Kanamori zijn levenslessen geeft aan kinderen op zijn basisschool. Met één belangrijk uitgangspunt: Als één kind niet gelukkig is, is niemand gelukkig. Belangrijk principe dat Kanamori steeds toepast in zijn klas, is dat iemand buitensluiten de grootste misstand is en verbondenheid het grootste goed. Kansen bieden in plaats van selecteren. Maar ook: de school als afgeleide van het leven en niet andersom.
Bonustip: De inclusiemarathon
Hoe zorg je voor diversiteit en inclusie op de werkvloer? Hoe zet je dat besef om in actie? En hoe voorkom je dat het bij holle woorden en flitsende diversiteitsstatements blijft? In 'De inclusiemarathon' interviewen auteurs Kauthar Bouchallikht en Zoë Papaikonomou 41 diversiteitsprofessionals en -onderzoekers over hun kennis en ervaringen. Ze vertellen over de hobbels waar ze tegenaan lopen en over hun aanpak. Het resultaat: een constructief, concreet verhaal over hoe organisaties diverser, gelijkwaardiger en inclusiever kunnen worden.Verbinding, vertrouwen, vakmanschap en inspiratie: dat zijn vier kernbegrippen van Amstelwijs. Maar wat verstaan we daar precies onder? En hoe geven we daar nu al vorm aan? Het woord is aan Marga Haring.
Inspiratie volgens…
Marga Haring, remedial teacher op obs Piet Hein
‘Samen andere perspectieven ontdekken’
“Inspiratie: daar begint het allemaal mee. Voor mij is dat de basis van alles. Het zet me in beweging en houdt me alert. Als remedial teacher leid ik best een solitair bestaan. Ik kom op scholen om mijn ding te doen. Maar soms mis ik het teamgevoel. Want hoe leuk is het om samen, in een team, andere perspectieven te ontdekken? Om samen te kijken hoe we als groep ons onderwijs kunnen verbeteren? Daarom vind ik zo’n expeditiedag als we hadden op 31 maart één groot feest. Ik laat me inspireren en kom met nieuwe energie en andere perspectieven terug. Mooi toch?”
Verbinding volgens...
Nadia Hooten, projectleider personeelsstudiedag
'De plus van ons werk'
Verbinding is voor mij de plus van ons werk. Van verbinden vanuit relatie tot verbinden op inhoud. Ik vind het ontzettend veel energie geven, maar ook kwaliteit toevoegen als er wordt gewerkt vanuit verbinding. Geen afzonderlijke delen naast elkaar, maar een synergetisch geheel. Zo heb ik ook het traject naar de personeelsstudiedag, de dag zelf en het traject erna proberen in te richten. Het is daarin voor mij zo belangrijk om te verbinden met de mensen van de organisatie én de inhoudelijke opdracht waar zij zich dagelijks hard voor maken. Ik voel me daardoor inmiddels ook een echte Amstelwijs-collega.
We zijn op weg. Naar een nieuw strategisch vergezicht voor Amstelwijs. Wat zijn zoal zaken die we nu al kunnen veranderen? En lukt dat ook, als we daar energie in steken? We volgen een aantal professionals op hun pad naar verandering. En vragen hen: wat heb jij afgelopen maand anders gedaan? En wat ga jij morgen anders doen?
Monique Zijlstra, leerkracht OBS De Pioniers:
‘Anders met kinderen in gesprek’
“Ik merk nog steeds dat ik op een andere manier met kinderen in gesprek ga. Ik blijf er nog steeds over nadenken en neem dit bewust mee in mijn handelen. Ik merk ook dat de kinderen er goed op reageren. Met name het begrip hebben voor de thuissituatie en het gedrag wat hieruit volgt in de klas. Een kind kan druk zijn omdat het een gedragsprobleem heeft. Maar waar komt dat eigenlijk vandaan? Het is niet altijd gelijk een ‘stoornis’. Het kan ook voortkomen uit de thuissituatie, uit ervaringen. Dit is echt het belangrijkste waar ik me zo bewust van ben geworden. Ik ben weer een ervaring rijker.”
Kimberley Frankvoort, leerkracht OBS Michiel de Ruyter:
‘Hoe kunnen we ouders meenemen?’
“Deze maand hebben wij weer een fakkeldragerbijeenkomst gehad, waarbij wij hebben bedacht hoe we bepaalde punten zouden kunnen veranderen. We zijn erachter gekomen dat verschillende scholen veel overeenkomende ontwikkelpunten hebben wat betreft het onderwijs. Ik ben nog meer gesprekken gaan voeren met collega's en leerlingen. Deze uitkomsten neem ik weer mee naar de volgende bijeenkomst. Ook heb ik de vorige bijeenkomst in mijn groepje besproken hoe wij ouders mee kunnen nemen in dit proces. Dit is nog een mooi punt om verder over na te denken en dan uit te gaan voeren.”
Devi Nijhof, leerkracht OBS De Westwijzer:
‘‘Kinderen groeien naar elkaar toe’
“In de klas zijn we veel bezig met afscheid nemen en de overstap naar de middelbare school. Hier praten we ook veel over gevoelens die daar dan bij komen kijken. We zijn veel met elkaar in gesprek en we doen groepsactiviteiten. Hierdoor merk je dat de kinderen goed naar elkaar toegroeien. Een bijzonder proces waarbij de band op een natuurlijke wijze wordt versterkt. Aan het begin van volgend schooljaar ga ik heel erg de focus leggen op de gouden weken. Hierbij ga ik ook veel in gesprek met de kinderen over hun gedrag en wat voor effect dat heeft. Als ik vanaf het begin af aan een goede band opbouw, profiteer ik daar het hele jaar van. De kinderen moeten elkaar beter leren kennen, maar ze moeten mij ook beter leren kennen.”
We zijn op het einde van de swipezines, het einde van het schooljaar en het einde van het traject waarin we het vergezicht schetsen. Maar het totaaltraject is doorlopend. Na de zomer gaan we fase 2 in. Want ja, als dit is wat we willen bereiken, hoe komen we daar?
De fakkeldragers geven de fakkel nu door aan de directies, de gemeenschappelijke medezeggenschapsraad, de stakeholders en de raad van toezicht. Aan hen de schone taak om het voorliggende landschap uit te tekenen. De fakkeldragers blijven natuurlijk betrokken en kijken ook of de schets herkenbaar is en hun bevindingen goed zijn geïnterpreteerd.
Sessies, sessies, sessies
In de periode tussen de zomervakantie en de kerstvakantie worden er allerlei sessies georganiseerd. De schooldirectie zet een sessieroute uit binnen de school en haar omgeving. Haico zet een sessieroute uit binnen de stichting en haar stakeholders. Dit komt weer samen in een sessie gericht op de Amstelwijssamenwerking en maakt uiteindelijk een eerste ‘prototype’ van een toekomstplan.
Testen en aanscherpen
Dit prototype zal over de verschillende lagen ‘getest’ en aangescherpt worden. Uiteindelijk ligt er dan in december een plan. Een plan dat raakt, een plan dat van ons allemaal is, een plan dat oproept tot emancipatie, een plan waarmee wij ons kunnen verantwoorden én dat werkbaar is, een plan met houvast én ruimte en bovenal een plan dat een belofte doet aan het kind.
Een belofte over hoe wij de komende jaren ons zullen inzetten, voor hen; de kinderen.