Kinderen zijn niet volwassen maar hebben wel degelijk rechten, onder andere om gehoord te worden. “Ook kinderen maken zich zorgen over het klimaat”, zegt voorzitter Huri Sahin van het Kinderrechtencollectief. Hierin zitten onder andere Unicef, Terres des Hommes, Stichting Kinderpostzegels en Defence for Children.
De rechten van kinderen staan beschreven in het Kinderrechtenverdrag van de Verenigde Naties (VN). Voor het eerst sinds ze bestaan komt klimaat voor in de aanbevelingen van het VN-Kinderrechtencomité. Ook komt het comité met een ‘algemeen commentaar’ over kinderrechten en klimaat: vanaf volgend jaar moeten alle landen die het verdrag hebben ondertekend – ook Nederland – officieel rapporteren hierover.
Deelnemers aan de workshop wilden weten hoe zij kinderen een stem kunnen geven. Waaraan hechten kinderen belang? Een deelnemer: “In de RES ben je bezig met toekomstige generaties en daarom vind ik de mening van kinderen belangrijk. Ik heb zelf een klein meisje. Zij wordt misschien wel 100. Ik wil dat zij een fijne toekomst heeft.”
In Zeeland telt de mening van kinderen al langer mee in een speciale KinderRES. Het is de enige RES van Nederland, waarin de jongste inwoners een duidelijke rol spelen. Zeeland heeft onder meer de doelstellingen vertaald naar een eenvoudigere uitleg. In uitgebreide lessen besteedt een speciaal team van natuur- en milieueducatie (NME) aandacht aan de RES, de energietransitie en alles wat daarmee samenhangt. De kinderen leren over isolatie, windmolens en knutselen aan zonnepanelen. “We willen kinderen laten nadenken over wat ze zelf kunnen doen aan het klimaatprobleem en wat er aan de hand is in de wereld”, legt Janneke Donkers van NME uit. “De leerlingen worden altijd serieus genomen. Ze worden kritischer en mondiger.”
Een volgende stap is vertaling van de ideeën van kinderen naar beleid. Struikelblok daarbij is financiering. Het budget moet goed zijn geborgd, zegt initiatiefnemer Arianne Westerweel van de KinderRES. “Ook al kunnen wij nu nog niets met de ideeën in het beleid, je geeft ze wel les. En de kennis die zij opdoen, komt vervolgens aan de keukentafel terecht.”
“Deze sessie motiveert mij om de belangen van kinderen in alle denkbare manieren naar voren te laten brengen in de RES. De kinderrechten bieden het fundament. Maar waar in het transitieproces wordt überhaupt met de uitgangspunten van kinderen rekening gehouden? Ik wil voor kinderen wat gedaan hebben. De jeugd wil meedenken over hoe hun wereld eruit gaat zien. Houd hier rekening mee.”
Bart van Aalst, accounthouder NP RES
In de praktijk zijn er goede voorbeelden die opschaling verdienen. In Zutphen delen bedrijven en ontwikkelaars energiegegevens lokaal vanuit langdurige samenwerking en vertrouwen. Daardoor komen concrete mogelijkheden voor het uitwerken van een ‘smart energy hub’ op bedrijventerrein De Mars in beeld.
Die werkwijze is effectief, maar ook arbeidsintensief en lastig op te schalen. Je kan echter niet zomaar beschikken over één op één data van bedrijven en van de netbeheerder. Dus zijn initiatiefnemers in een regio in de praktijk vooral aangewezen op publiek beschikbare databronnen. Netbeheerders zijn gebonden aan privacywetgeving en bedrijven vrezen soms dat ze concurrentiegevoelige informatie prijsgeven. Liander deelt bijvoorbeeld alleen gegevens van het energiegebruik van bedrijven op bedrijventerrein De Mars met hun goedkeuring.
“Wij speuren naar grootverbruikers als papierfabrieken via Google”, zegt een ontwikkelaar. “Dat kan veel efficiënter als we het gesprek aan kunnen gaan met een netbeheerder die bepaalde informatie over specifieke knelpunten en mogelijkheden wél beschikbaar wil stellen. ‘Waar hebben jullie een probleem? Hoe kunnen wij het oplossen en zien wij op die plek mogelijkheden?’ Het werkt gestroomlijnder als overheden, deelnemende ontwikkelaars en de netbeheerders hun plannen nog beter op elkaar afstemmen en het daten met data op een groter schaalniveau gaan doen.”
Een opt-in keuze zou een oplossing kunnen zijn. Een investering voor meerdere bedrijven zou kunnen lonen, maar dan moet je wel data durven delen. Nu krijgt het bedrijf dat als eerste een concrete aanvraag doet een aansluiting. Het maakt niet uit of het een datacentrum is of een bedrijf met een maatschappelijke functie. Niemand deelt in een voorstadium waarmee hij bezig is. “De zekerheidsdrempel moet omlaag. Daaronder moeten wij al met elkaar gaan communiceren. De eigen puzzel moet een gezamenlijke puzzel worden”, oppert een deelnemer.
“Als iedereen de data voor zichzelf houdt, heb je een ongemakkelijke eerste date. Nu worden wij vaak verrast door wat anderen doen en te delen hebben. Het is nog ieder voor zich. Delen is nodig om de energietransitie naar een hoger plan te tillen. Al moeten er passages zwart worden gemaakt, laten we dan daarmee beginnen. Nu is iedereen bezig met interne bedrijfsprocessen en winst maken. Iedereen is het eigen wiel aan het uitvinden. Zoveel tijd hebben we niet. Wij doen dit ook voor een ander.”
Bally Singh Summy, beleidsadviseur zorginstelling ’s Heeren Loo
Een tussentijd kan volgen op een ernstige ziekte van je kind, het overlijden van een naaste of afronding van je baan. Maar ook in de maatschappij: na een oorlog, een economische crisis of een duurzaamheidsuitdaging. De tussentijd is de periode van verandering.
Moniek Wolters vertelt uit eigen ervaring. “Mijn vuur voor het werk was verdwenen. Het was tijd voor wat anders. Mensen in mijn omgeving wilden wel helpen. Ze vroegen wat ik wilde. Graag had ik een idee gehad waar ik eigenlijk uithing. Ik zocht een landkaart van het tussengebied.” Wolters omschrijft de tussentijd als een levensveranderende gebeurtenis die je vormt. “Vaak heb je het gevoel dat je even terug wilt naar wat er was. Maar er is een urgentie om te veranderen. De tussentijd is de periode waarin de zaadjes worden geplant voor de tijd die komt.”
De landkaart die Wolters zelf miste, heeft ze zelf gemaakt. Op de kaart zie je 30 begrippen die de gemoedstoestand omschrijven op het pad tussen ‘Wat er was’ en ‘Wat er nog gaat komen’. Van ‘Het is oké’ tot ‘Chaos’. En van ‘Stilstaan’ via ‘Koester je creativiteit’ naar ‘Jezelf laten zien’. Het pad is wiebelig. Twee stapjes naar voren, een stapje terug. ‘Vooruit struikelend’ noemt een deelnemer aan de workshop het.
Volgens Wolters gebeuren in de tussentijd dingen die consequenties hebben. Die groot kunnen worden, maar ook klein kunnen blijven. Zo kun je ook als individu bijdragen aan de energietransitie. Je kunt groots en meeslepend de energietransitie aanpakken, door met collega’s vanaf een blanco vel een plan te maken voor een RES-gebied, rekening houdend met alle maatschappelijke opgaven. Je kunt het ook dichtbij jezelf houden, door je af te vragen hoe je jouw individuele impact op verminderen van klimaatschade kunt vergroten. Alle beetjes helpen. Elke stap is een zaadje naar wat gaat komen. Of, in de woorden van Wolters:
KOM
Het is
tijd
dat we
de gok wagen
dat we
geluk riskeren
dat we
onszelf
op het spel zetten
kom
we gaan
vandaag
voordat
de tijd
ons inhaalt
“Mooi om de gezamenlijke beleving te hebben dat we in een tussentijd zitten. En dat ik niet de enige ben die op weg is van hoe het was naar wat gaat komen. Concreet zoek ik een antwoord op de vraag hoe ik zelf mijn impact kan vergroten op het gebied van duurzaamheid. Hier heb ik twee nieuwe contacten voor gelegd.”
Irene Koch, projectleider Duurzaam Bedrijfsleven gemeente Tholen
