‘Energiecoördinator cruciaal voor energietransitie’

“Een klimaatfonds is helemaal niet veel werk, mits je het energiesysteem goed kent.” Aan het woord is Hansjurgen Heinen, die het gezamenlijke klimaatfonds in de gemeenten Wageningen, Ede en Barneveld op poten heeft gezet. Hij houdt daarom een pleidooi voor de functie die hij sinds 2018 voor de gemeente Ede mag uitoefenen: energiecoördinator. Als een dergelijke functionaris zich volledig richt op de energiestromen binnen een organisatie, kan dat flinke kostenbesparingen opleveren.

Voor zover Hansjurgen het heeft kunnen nagaan, is hij tot dusverre één van de weinigen in Nederland die fulltime energiecoördinator is bij een gemeentelijke organisatie. “Veel gemeenten hebben wel een soort energiecoördinator, maar dat is vaak iemand met een breed takenpakket die is gelieerd aan vastgoed of facilitaire zaken. Energie is dan niet meer dan een bijproduct. Dat komt voort uit de gedachte dat energiekosten nu eenmaal een feit zijn waar je weinig invloed op kunt uitoefenen. Dat is een misvatting. Als je aan de juiste knoppen weet te draaien kun je wel degelijk sturen op je energiekosten en flinke besparingen realiseren.”

Laaghangend fruit

In zijn beginperiode bij de gemeente Ede richtte Hansjurgen zich op het laaghangende fruit. “Energiecontracten zijn vaak langjarige overeenkomsten. In de tussentijd verandert er veel. Er vinden bijvoorbeeld wisselingen plaats binnen een gemeentelijke organisatie of de energieleverancier wordt overgenomen door een ander bedrijf. Het is belangrijk dat er iemand is die grip heeft op al deze contracten en uitgaves, zodat er niet onnodig geld wordt uitgegeven. Dan gaat het er niet zozeer om dat iemand zoals ik slim is en een ander dom, maar om het simpele feit dat ik als fulltime energiecoördinator de tijd krijg om alles goed uit te zoeken.”

Tijd én kennis zijn aspecten waarmee een energiecoördinator het verschil kan maken. “Doordrukken en de juiste vragen stellen, pas dan krijg je dingen boven tafel. Met alleen al het inzichtelijk maken en coördineren van de bestaande energiecontracten is veel geld te besparen. Daarmee kun je de kosten voor een energiecoördinator met gemak enkele jaren dekken. En dan heb ik het nog niet over de besparingen die zijn te realiseren door middel van monitoring. Met een handige tool lees je het energieverbruik uit en ga je op zoek naar gekke patronen. Dan kom je er bijvoorbeeld achter dat op een bepaalde locatie de buitenverlichting de hele dag brandt of dat een apparaat defect is en daardoor voortdurend op vol vermogen staat te blazen. Op basis van die informatie kun je maatregelen nemen.”

Lokale groene energie stimuleren

Inzicht krijgen en monitoring hebben betrekking op bestaande energiestromen. Nóg interessanter wordt het als de energiecoördinator zich richt op verduurzaming, bijvoorbeeld met behulp van een klimaatfonds. Hansjurgen: “Met verduurzaming doel ik met name op groene opwekking en niet op fysieke maatregelen zoals isolatie. Door in te zetten op méér lokale groene energie verduurzaam je het energieverbruik en bespaar je bovendien ook weer kosten. Met investeringen uit een klimaatfonds kun je het aanbod van lokale groene energie stimuleren. En het mooie is dat de opbrengsten ook weer lokaal worden verdeeld. Een klimaatfonds kost helemaal niet veel werk, maar je moet wel iemand hebben die de tijd en de kennis heeft om het uit te voeren.”

Aan de hand van deze wapenfeiten rijst de vraag: waarom hebben niet meer gemeenten een fulltime energiecoördinator? “Ik denk dat in eerste instantie vooral naar de kosten wordt gekeken en niet naar de baten”, zegt Hansjurgen. “In Ede was de samenwerking in het begin gebaseerd op een revolverend fonds, ik moest mezelf terugverdienen. Dat hebben we uiteindelijk losgelaten. Het revolverende fonds hebben we behouden, maar het belang van een energiecoördinator wordt nu breder gezien dan alleen energie besparen. Het gaat nu om effectief handelen in het energieveld, waardoor vooral kosten worden vermeden. In zekere zin zie ik dit wel als een overwinning, want daarmee is erkend dat een energiecoördinator een waardevolle functie heeft. Letterlijk. We hebben bijvoorbeeld ook de energietarieven voor drie jaar vastgezet, terwijl de energieprijzen sindsdien zijn gestegen. Dat scheelt de gemeente veel geld. Zoiets kun je alleen doen met kennis van de energiemarkt.”

Houd het simpel

Heeft Hansjurgen tips voor gemeenten die misschien ook overwegen om een fulltime energiecoördinator aan te stellen? “Wat in Ede goed functioneert, is dat mijn werk als energiecoördinator wordt beschouwd als een uitvoeringstaak en niet als beleid. Als de functie onderdeel is van beleid, krijg je te maken met politieke issues. Mijn taak is bedrijfsvoerend. Ik moet ervoor zorgen dat de lantaarnpalen branden, dat de rioleringsgemalen draaien, et cetera. En dat moet zo efficiënt en zo groen mogelijk. Binnen die kaders doe ik mijn werk. Of ergens een wind- of zonnepark wordt aangelegd is uiteraard aan de politiek, maar het enige waar het mij om gaat is dat ik die energie vervolgens kan inkopen. Houd die taken gescheiden, houd het simpel.”

Tot slot nog een kleine kanttekening. “Omdat ik zo’n beetje de enige ben, doe ik wat mij het beste lijkt. Eén ding weet ik zeker: het kan beter. Ik mis hierin een klankbord. Om echt effectief te zijn moet je je eigen weerstand organiseren. Mensen die er anders naar kijken, daar leer je van. Ik zou dan ook graag in contact komen met andere energiecoördinatoren, zodat we elkaar kunnen bevragen en scherper kunnen maken. De urgentie om kennis over het energiesysteem binnen een gemeente te halen, is cruciaal voor de energietransitie. Je kunt dit niet overlaten aan consultants of ambtenaren die het erbij doen. Het is een vak apart.”

Samenwerken in een Community of Practice (CoP)
De oproep vindt gehoor bij de beleidsmedewerkers van Klimaatverbond Nederland en Hansjurgen Heinen. Een klein aantal gemeenten is weliswaar begonnen met een vorm van klimaatfondsen, maar ze zijn qua kennis en uitvoering nog lang niet gearriveerd. Er is meer kennis en kunde nodig en die zou deelbaar moeten zijn. Klimaatverbond Nederland en Hansjurgen Heinen pleiten dan ook voor een zogenoemde Community of Practice (CoP) waarin kennis, kunde, ervaringen en meer gedeeld kan worden. Interesse om in zo’n CoP kennis en ervaring uit te wisselen? Neem dan contact op met Thijs de la Court van Klimaatverbond Nederland: t.delacourt@klimaatverbond.nl.