Basiskwaliteit Natuur
In de samenleving
Vraag burgers hoe belangrijk ze ‘natuur’ vinden, en de steun is overweldigend. Maar wat kan je daar nou mee?
‘Geef dieren en planten ook een stem’
“De natuur is ziek. En de invloed van mensen daarop is enorm. Dat weten we allang en het moet anders. Maar we doen het niet." Maar waarom niet, vraagt Noelle Aarts, professor Socio-Ecological Interaction aan de Radboud Universiteit, zich af.
“Als je een Basiskwaliteit Natuur wilt realiseren, moeten we eerst goed naar onszelf kijken. Onze systemen, ons gedrag, onze communicatie – de Basiskwaliteit Cultuur – vormen namelijk een cruciaal onderdeel van de natuur. De vraag moet dus zijn: hoe moeten we onszelf anders organiseren, zodat de natuur op volle kracht kan komen? Hoe zorgen we ervoor dat we bestaande systemen, zoals ons huidige voedselsysteem, veranderen? Dat is complex, omdat alles met alles samenhangt, maar het kan.”
Anders praten
“Daarnaast moet onze manier van communiceren anders, moeten we de dialoog gaan voeren. We vinden het fijn om ons in gezelschap te bevinden van dezelfde mensen. Terwijl het zo belangrijk is om ons open te stellen voor een ander en op een andere manier gesprekken te voeren met andersdenkenden. We zien al wel dat woorden als ‘vliegschaamte’ en ‘klimaatangst’ steeds meer onderdeel uitmaken van onze taal en gesprekken. De cultuur verandert langzaam. Zoals de antropoloog Bernard Bate zei: Als je wilt veranderen hoe mensen denken, moet je ervoor zorgen dat ze anders gaan praten.”
Ambassade van de Noordzee
“Ik zou het mooi vinden als zoveel mogelijk mensen worden opgeleid in het kunnen voeren van een waardevolle, respectvolle dialoog met ruimte voor andersdenkenden. En dat tegelijkertijd de niet-mensen een stem krijgen. In die gedachte is een paar jaar geleden de Ambassade van de Noordzee opgericht, waarin de stem en belangen van dieren, dingen en planten van de zee een structurele plek kregen. Als we écht willen veranderen, is het belangrijk dat we ook dat perspectief meenemen.”
Wat verstaan we eigenlijk onder natuur?
Hoe kijken burgers naar natuur? Riyan van den Born, associate professor Socio-Ecological Interaction aan de Radboud Universiteit Nijmegen, deed er onderzoek naar. Vijf uitkomsten uitgelicht.
1.
Wilde natuur is méér natuur
De wilde natuur en arcadische natuur vinden burgers méér natuur dan clusters als gebruiksnatuur en gedomesticeerde natuur. Hoe gecultiveerder natuur is, hoe minder natuur men dat vindt.
2.
Grootsheid ervaren
De gemiddelde Nederlander heeft een voorkeur voor landschappen als bossen, zee en strand en voor landschappen waarin men de grootsheid en krachten van de natuur kan ervaren.
3.
Gezondheid op één
De gemiddelde Nederlander vindt gezondheid de belangrijkste waarde die natuur kan hebben, gevolgd door de waarden ‘toekomstige generaties’ en de ‘intrinsieke waarde van natuur’.
4.
Verbondenheid mens en natuur
De relationele waarde van natuur is voor mensen vooral verbondenheid en betekenisgeving. En die waarden worden steeds belangrijker.
5.
Onderdeel en verantwoordelijk
Mensen zien zichzelf niet als heerser over de natuur (wat men in de praktijk wel is), maar voornamelijk als onderdeel, als participant van de natuur. Tegelijkertijd beschouwt men zich als verantwoordelijk voor de natuur.
Shifting baseline
Wat betekenen deze uitkomsten nu voor de Basiskwaliteit Natuur? Van den Born: “Natuurbeelden en natuurwaarden zijn best lastig te meten. Wees je altijd bewust van de context van waaruit mensen kijken.”
Daarnaast is het zogenaamde shifting baseline syndrome een gevaar. “Iedere generatie heeft een eigen beeld van wat natuur is. Als biodiversiteit over een lange periode achteruitgaat, zie je dat ook de baseline daalt.” Wat kunnen we daaraan doen? “Voorkom een glijdende schaal. Blijf bij jongere generaties (bedreigde) dier- en plantensoorten noemen en laat kinderen zelfstandig natuurervaringen opdoen.”
Tips om burgers te betrekken
Vogelbescherming Nederland vroeg onderzoeksbureau Motivaction te peilen hoe mensen denken over Basiskwaliteit Natuur. Hoe kunnen burgers meer betrokken worden? Onderzoeker Femke Konings van Motivaction vroeg naar de mening van ruim 1.300 burgers. Negen adviezen voor natuurorganisaties en lokale overheden.
1.
Leg Basiskwaliteit Natuur uit
Veel mensen kennen het begrip Basiskwaliteit Natuur niet, het roept allerlei verschillende associaties op. Wees je bewust dat het begrip nog veel invulling moet krijgen.
2.
Natuur boven economie
Ruim negentig procent van de mensen vindt natuur belangrijker dan economische belangen. Dat is extreem hoog. Een belangrijk argument bij politieke keuzes.
3.
Shifting baselines
Burgers zijn behoorlijk tevreden over hun eigen omgeving. Tegelijkertijd maakt tweederde van de Nederlanders zich zorgen om de afname van biodiversiteit. Die ogenschijnlijke tegenstelling komt door shifting baselines, het referentiekader met vroeger ontbreekt. Wees je daarvan bewust.
4.
Andermans troep
Afval is een belangrijk onderwerp voor mensen. Men waardeert de buurt meer als er weinig zwerfafval ligt. Men raapt dat vaak zelf wel op, maar mensen zouden moeten leren dat ze ook andermans afval kunnen meenemen.
5.
Ondersteun als lokale overheid
Men vindt dat er een belangrijke rol is weggelegd voor de overheid en stadsbesturen om de kwaliteit van natuur te verbeteren. Faciliteer als lokale overheid een vlindertuin of moestuin, en lever geschikte planten aan. Veel mensen kennen het belang van schuilplekken voor egels, bijenhotels, vogelhuisjes etc. Moedig aan die te plaatsen.
6.
Mensen doen mee
Mensen dragen graag bij aan een groene omgeving. Het versterken van de sociale cohesie is een reden voor mensen om zich in te zetten voor de buurt. Men haakt af als er sociale conflicten zijn of als betrokken burgers worden overvraagd.
7.
Verbondenheid is sterk
Veel mensen voelen zich verbonden met een plek en de natuur. Ze kennen een gevoel van trots op de dieren in hun tuin. Mensen willen graag het goede doen. Spreek ze daarop aan.
8.
Kom tegemoet aan wensen
Men wil de kwaliteit van de natuur in de omgeving verbeteren door bijvoorbeeld meer bomen, struiken of groen en meer natuurelementen in het landbouwgebied. Ook ziet men in de openbare ruimte graag diversere natuur; meer planten en struiken, bankjes, picknickplekken én prullenbakken.
9.
Rust en ruimte
Je kunt burgers in beweging brengen door ze aan te spreken op de emotionele waarde die ze de natuur toekennen: rust, genieten. Dat wil men toch behouden?
